به نقل از «مهر»

اتخاذ راهبرد جنگ نامتقارن در خلیج‌فارس

تاریخ انتشار: ۷ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۴۹۰۸۸۷

به گزارش خبرگزاری مهر، جنگ دریایی یکی از عوامل و زمینه‌های مؤثر در شکل‌گیری سرانجام جنگ ایران و عراق بود. در جنگ دریایی، ایران و عراق کوشیدند، هدف‌ها و توانمندی‌های طرف مقابل را در عرصه دریا و ساحل آن موردحمله قرار داده، از بین ببرند.

بررسی تحولات جنگ دریایی دو کشور در طول جنگ تحمیلی در خلیج‌فارس، نشان‌دهنده یک سلسله عوامل مؤثر در شکل‌گیری جنگ دریایی است که مهم‌ترین آن راهبرد نظامی- دریایی هرکدام از دو کشور ایران و عراق، تحولات عرصه جنگ، وجود منابع عظیم نفت در منطقه و ضرورت تداوم جریان نفت از خلیج‌فارس و تلاش و رقابت قدرت‌های فرا منطقه‌ای برای گسترش نفوذ خود در منطقه می‌باشد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در خصوص راهبرد دریایی ایران در طول جنگ تحمیلی، نکات قابل‌تأملی وجود دارد که متأثر از پیامدهای انقلاب اسلامی شکل گرفت. این راهبرد در چهارچوب هدف، توانمندی و به‌کارگیری آن‌ها مطرح‌شده و تحولات برجسته آن قابل‌بررسی و آسیب‌شناسی است که به مناسبت سالروز نیروی دریایی جمهوری اسلامی، نقش مهم این نیرو در جریان هشت سال جنگ تحمیلی و دفاع مقدس بررسی می‌شود.

اهداف دریایی ایران

هدف اول دریایی ایران، قطع استفاده عراق از خلیج‌فارس بود. ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و توان دریایی بالای خود توانست در همان روزهای آغاز جنگ به این هدف خود برسد (که بخش اعظم این هدف در جریان عملیات حماسه‌ساز مروارید در ۷ آذر ۱۳۵۹ در آب‌های خلیج‌فارس محقق شد و نام‌گذاری این روز نیز متأثر از رشادت شهدای گران‌قدر این عملیات است). تسلط بر تنگه هرمز، عملاً این امکان را برای ایران فراهم آورد که تا آخر جنگ، مانع از آن شود؛ عراق به‌صورت رسمی از آبراه دریایی خلیج‌فارس برای عبور و مرور کشتی‌های خود استفاده کند.

هدف دوم ایران، نابودی نیروی دریایی عراق بود. در عمل هرچند نیروی دریایی عراق از بین نرفت، اما محدودیت‌های قابل‌توجهی به این نیرو ایجاد شد و ضربات سنگینی بر آن وارد آمد.

این نیرو تا آخر جنگ در آب‌های شمال غربی خلیج‌فارس حضور داشت و به شکل محدود به اقدامات نظامی دست می‌زد.تحرک نیروی دریایی عراق پس از عملیات کربلای ۳ و حفظ سکوهای البکر و العمیه تا آخر جنگ به رغم اینکه شبه‌جزیره فاو در اختیار ایران بود، نشان می‌دهد، جمهوری اسلامی ایران در رسیدن به هدف مزبور چندان موفق نبوده است.

ناوچه‌های ساخت ایتالیا که قبلاً از سوی عراق سفارش داده‌شده بود، به عراق نرسید و این کشور هرگز نتوانست شناورهای نیروی دریایی خود را تا پایان جنگ تقویت کند. نیروی دریایی و هوایی ایران به رغم ضربات سختی که به مراکز و تأسیسات بندری عراق در بصره و ام القصر وارد کردند، نه تواستند شناورهای عراق را به‌طور کامل از بین ببرند و آن‌ها هرازگاهی با حمایت نیروی هوایی عراق به عملیات دریایی دست می‌زدند.

هدف سوم نیروی دریایی ایران، دفاع از تأسیسات، بنادر و شناورهای ایران در خلیج‌فارس و اعمال حاکمیت ملی در عرصه دریا بود که می‌توان موفقیت آن را نسبی ارزیابی کرد.

اقدامات جمهوری اسلامی ایران در این حوزه را می‌توان در قالب گشت دریایی، ایست و بازرسی، مراقبت هوایی، اسکورت کشتی‌ها و نفتکش‌ها، محافظت از جزایر و بنادر، پدافند از مراکز و بنادر ایران در برابر حملات احتمالی هوایی، دریایی و موشکی بیان کرد.

بررسی تک‌تک این موارد، ترکیبی از موفقیت‌ها و ناکامی‌ها را نشان می‌دهد. جمهوری اسلامی ایران با وجود تلاش وسیع عراق، موفق شد به صدور نفت خود از خلیج‌فارس ادامه دهد. هرچند در مواقعی، اختلالاتی در صادرات نفت ایران به وجود آمد، اما جریان آن هیچ‌گاه قطع نشد و مشکل اساسی در آن پدید نیامد.

در خصوص رفت‌وآمد کشتی‌ها به بنادر و سواحل ایران نیز وضع تا حدودی مثل تداوم جریان نفت بود. این رفت‌وآمد تا آخر جنگ قطع نشد، البته ضعف پوشش هوایی و فقدان دفاع موشکی قوی، این امکان را برای عراق فراهم می‌آورد که با تحمل خطر پایین، به مراکز نفتی ایران در خلیج‌فارس حمله کند.

در مجموع در طول هشت سال جنگ، هیچ حمله دریایی قابل‌توجهی علیه اهداف ایرانی از سوی عراق صورت نگرفت. حملات دریا به ساحل، از سوی نیروهای آمریکایی در سال پایانی جنگ علیه سکوهای نفتی ایران انجام شد که نشان داد، نیروی دریایی ایران در برابر ناوگان قدرت‌های بزرگ که بسیار مجهز و پیشرفته هستند، در جنگ کلاسیک از توان اندکی برخوردار است.

اقدامات بعدی ایران در پاسخ به این نوع حملات هم بیشتر جنبه بازدارندگی داشته و با هزینه بسیار بالایی همراه بود. آمریکا در ۲۹ فروردین ۱۳۶۷، با محاصره سکوی رشادت و سلمان، آن‌ها را به آتش کشید و با حمله به دو ناوچه جوشن و سهند، آن‌ها را غرق کرد. ناوچه سبلان به روی هواپیمای آمریکا آتش گشود و آن‌ها نیز به سبلان حمله کرده و به آن آسیب زدند. از سوی دیگر با توجه به سطح توانایی بسیار متفاوت و نابرابر ایران و آمریکا، مقاومت نیروی دریایی ایران بدون توجه به انهدام چند ناوچه و قایق خود، می‌تواند نمادی از قدرت آن تلقی شود.

توانایی‌ها و امکانات

عنصر دوم راهبرد دریایی ایران، توانایی‌ها و امکانات آن است که بدون توجه به آن نمی‌توان ارزیابی دقیقی از پیروزی‌ها و شکست‌های آن ارائه داد.

نیروی دریایی ایران از دو نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و نیروی دریایی سپاه پاسداران تشکیل‌شده است. نیروی دریایی ارتش، یک نیروی نظامی کلاسیک بود. این نیرو دارای کشتی‌های جنگی متعدد، از جمله چندین ناوچه جنگی نسبتاً پیشرفته بود که می‌توانستند خارج از آب‌های ساحلی به گشت زنی دریایی پرداخته و مأموریت‌های خود را انجام دهند.

سقوط رژیم شاه به قطع روابط نظامی- تسلیحاتی ایران با کشورهای پیشرفته غربی منجر شد و ازاین‌جهت نیروی دریایی در تدارک و تأمین تسلیحات موردنیاز با مشکلات عدیده‌ای روبرو شد. با وجود این، در طول جنگ این نیرو فعال بود و مأموریت‌های محوله را انجام می‌داد.

نیروی دوم، نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود که نیرویی نوپا و تازه تأسیس بود. سپاه پاسداران که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به وجود آمد، در طول جنگ، متحول و به یک نیروی نظامی نسبتاً کامل تبدیل شد.

این نیروی نظامی بر حسب نیاز جنگ، ساختارها و سازمان‌های جدیدی را در طول جنگ به وجود آورد که نیروی دریایی یکی از آن‌ها بود.

نیروی دریایی سپاه در طول جنگ، صاحب کشتی‌های جنگی بزرگی نشد و توانایی آن بیشتر بر نیروی انسانی مؤمن، قایق‌های تندرو، مین‌های دریایی و موشک‌های ساحل به دریا استوار بود که با ابتکارات متعدد و ازخودگذشتگی زیاد به کار گرفته می‌شدند. با وجود این، نیروی دریایی سپاه با همین تجهیزات اندک به اعمال قدرت و حاکمیت در دریا اقدام کرد و در تحولات جنگ دریایی در طول جنگ هشت‌ساله نقش مؤثری ایفا نمود.

بدین ترتیب نیروی دریایی ایران ترکیبی از دو نیروی دریایی کلاسیک و انقلابی بود که انجام مأموریت‌ها و تأمین اهداف، توانایی‌ها، مسائل و مشکلات خاص خود را داشت.

در مجموع نیروی دریایی ایران برای تأمین اهداف دریایی خود با مشکل تجهیزات و تسلیحات روبرو بود. تسلیحات نیروی کلاسیک آن به دلیل قطع ارتباط با کشورهای فروشنده این سلاح‌ها، در حال تحلیل رفتن بود و نیروی دریایی سپاه اساساً با اتکا به جنگ‌افزارهای ساده شکل‌گرفته بود و ازاین‌جهت در برابر نیروی دریایی پیشرفته کشورهای فرا منطقه‌ای، آسیب‌پذیر می‌نمود.

جنگ نامتقارن

بنابراین سپاه پاسداران برای تأمین اهداف دریایی خود و جبران این عقب‌ماندگی و محدودیت‌های تسلیحاتی، استراتژی نظامی متفاوتی در پیش گرفت که می‌توان به زبان امروزی آن را جنگ نامتقارن نامید که عنصر اصلی راهبرد عملیاتی نیروی دریایی ایران را تشکیل می‌داد.

نیروی دریایی سپاه به‌خوبی دریافته بود که در یک جنگ کلاسیک، میدان نبرد را به رقیب قدرتمند واگذار خواهد کرد، بدون اینکه بتواند از اقدامات آن‌ها جلوگیری نماید. بنابراین فرماندهان سپاه در عرصه جنگ دریایی از راهبردی غیرمتعارف استفاده کرده و به جنگی نامتقارن روی آوردند. هدف آن‌ها افزایش توان بازدارندگی ایران در برابر آمریکا بود که با محاسبات کلاسیک نظامی مبتنی بر میزان تسلیحات و جنگ‌افزارها به دست نمی‌آمد، بلکه از اراده معطوف به اقدام و ضربه زدن غافلگیرانه به نیروی دشمن حاصل می‌شد.

فرماندهان رقیب باید به این نتیجه می‌رسیدند که اقدامات ایران در جنگ دریایی رودر رو و آشکار نیست، امکان زدن ضربه با هدف مشخص، به شدت زیاد و مکان و زمان آن نامعلوم است و از ابزار مشخصی استفاده نمی‌شود.

این راهبرد که در راستای بهره‌گیری از آسیب‌پذیری‌های دشمن انتخاب‌شده بود، می‌توانست نقطه‌ضعف‌های ایران را به نقطه قوت تبدیل کند و در اراده دشمن برای حضور در منطقه و مقابله با ایران، خلل وارد کند.

به نظر می‌رسد، راهبرد عملیاتی ایران در دو سال پایانی جنگ در برابر ناوگان قدرت‌های فرا منطقه‌ای موجب شد تا آن‌ها برای انجام اقدامات جنگی در خلیج‌فارس، تأملی عمیق‌تر نمایند.

در واقع جمهوری اسلامی توانست با اتخاذ استراتژی جنگ نامتقارن، از تشدید جنگ دریایی خودداری کرده و از بروز پیامدهای ناگوار و غیرقابل‌جبران جلوگیری نماید.

کد خبر 5641856 هادی رضایی

منبع: مهر

کلیدواژه: نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیروی دریایی ارتش انقلاب اسلامی ایران جنگ تحمیلی نیروی دریایی سپاه نیروی دریایی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی جمهوری اسلامی ایران تنگه هرمز مجلس شورای اسلامی هفته بسیج انقلاب اسلامی ایران جمهوری اسلامی ایران مقام معظم رهبری ایران سیدابراهیم رئیسی حسین امیر عبداللهیان هیئت دولت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تیم ملی فوتبال ایالات متحده امریکا دفاع مقدس ناصر کنعانی جمهوری اسلامی ایران نیروی دریایی ایران نیروی دریایی سپاه نیروی دریایی سپاه پاسداران جنگ نامتقارن خلیج فارس دریایی خود جنگ دریایی تا آخر جنگ طول جنگ کشتی ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۴۹۰۸۸۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

صنایع استان بوشهر به مسئولیت اجتماعی خود عمل کنند

امام جمعه بوشهر با گلایه از بی‌توجهی صنایع نفتی به مسئولیت‌های اجتماعی در استان گفت: مردم بوشهر توقع دارند که تمام مراکز صنعتی در استان بوشهر به مسئولیت اجتماعی خود عمل کنند و این روش کنونی مورد اعتراض جدی همه است. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بوشهر، آیت‌الله غلامعلی صفایی بوشهری در خطبه‌های نماز جمعه بوشهر با استناد به بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با کارگران گفت: کار، کارآفرین و کارگر در خط مقدم جنگ اقتصادی تحمیلی دشمنان قرار دارند.

نماینده ولی فقیه در استان بوشهر با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران سال‌هاست که مورد تهاجم اقتصادی جهان استکبار قرار دارد، افزود: تحریم‌ها، تهدیدات و انواع کارشکنی در عرصه‌های مختلف بین‌المللی و ملی، دشمن به‌صورت جدی فعال است و مقابله با آن تنها راهش اقتصاد مقاومتی است و کارگران، کارآفرینان در خط مقدم هستند

عضو مجمع خبرگان رهبری، امنیت شغلی برای کارگران، اجرا سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی، ایمنی و ارتقای کسب مهارت و کشف استعدادهای درخشان کارگران و استفاده از این ظرفیت یک مسئله مهم و اساسی است.

امام جمعه بوشهر هدف آمریکا در تحریم‌ها و ایجاد مشکلات اقتصادی علیه ایران اسلامی را تسلیم و تبعیت محض ملت و نظام اسلامی ایران دانست و بیان کرد: دنبال این هستند که ایران انقلابی و اسلامی وابسته به جهان استکبار برگردد ولی ایران با این انقلاب خودش رو به پیشرفت برای آفرینش تمدن، استقلال و آزادی است و شعار آن در مقابله با هجمه‌های آمریکا و جهان غرب هیهات من‌الذله است.

نام خلیج فارس ماناست

صفایی بوشهری با گرامیداشت 10 اردیبهشت روز ملی خلیج‌فارس گفت: نام خلیج‌فارس همواره ماناست و هیچکس نمی‌تواند نام خلیج‌فارس را بر اساس اسناد و نقشه‌های بین‌المللی تغییر دهد.

رئیس شورای فرهنگ عمومی استان بوشهر کشف ظرفیت‌های متنوع در عرصه خلیج‌فارس و بکارگیری آن را مورد تأکید قرار داد و تصریح کرد: اجرایی شدن اقتصاد دریا پایه با تمام ظرفیت‌ها و مدیریت جامع دریایی در حوزه خلیج‌فارس یک ضرورت است.

خطیب نماز جمعه بوشهر، باتأکید بر توجه به ایجاد پیمان‌های فرهنگی، اقتصادی، امنیتی و سیاسی، علم و فناوری و آموزشی با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس اضافه کرد: امید می‌رود مسئولان از ظرفیت دریا که یک ثروت جامع محسوب می‌شود استفاده حداکثری کنند.

صفایی بوشهری، در ادامه با گرامیداشت روز کار و کارگر و معلم افزود: ارائه خدمات گوناگون به کارگران و جامعه فرهنگی در اولویت قرار داشته باشد و پرداخت به موقع حقوق و مزایا، حفظ احترام مقام معلم و کارگر در جامعه و ارتقای سطح توانمندی کارگران و معلمان یک ضرورت است.

نماینده ولی فقیه در استان بوشهر با محکوم کردن حمله پلیس آمریکا به دانشجویان دانشگاه آمریکا حامی ملت فلسطین و متعرض به جریانات جنایتکارانه رژیم صهیونیستی افزود: کشوری که ادعای حقوق بشر دارد و خود را پرچمدار این عرصه معرفی کرده، اولاً از رژیم جنایتکار و جعلی صهیونیست حمایت می‌کند و سپس دانشجویان دانشگاه‌های خود را در حمایت از ملت فلسطین و محکوم کردن جنایات اسرائیل غاصب را هدف قرار می‌دهد.

عضو مجمع خبرگان رهبری ادامه داد: این جنایات و رفتار پلیس آمریکا نشان می‌دهد که آمریکا یک نهاد پوشالی در عرصه حقوق بشر است و اکنون این کشور ضمن حمایت ویژه از رژیم صهیونیستی تسلیحات مورد نیاز این رژیم جعلی را تأمین می‌کند.

امام جمعه بوشهر ادامه با اشاره به اینکه اخیراً در عرصه‌های صنایع موجود در استان بوشهر متأسفانه خبرهای خوبی شنیده نمی‌شود گفت: در عرصه حق آلایندگی و جغرافیای آلاینده در شهرستان‌های استان بوشهر این چنین خبر می‌رسد که قصد دارند این عوارض و سهم استان را حذف کنند.

وی با بیان اینکه این موضوع باید دارای یک نظام صحیح و منطقی قانونی باشد گفت: از دولت و مسئولان تقاضا می‌شود در زمینه پرداخت حق آلایندگی اقدام قانونی کنند و حق مردم استان بوشهر در این عرصه ضایع نشود.

رئیس شورای فرهنگ عمومی استان بوشهر اضافه کرد: همه شهرستان‌های استان بوشهر که مورد آلایندگی صنایع حوزه وزارت نفت قرار می‌گیرند باید حق آلایندگی آنها پرداخت شود.

خطیب نماز جمعه بوشهر، ادامه داد: سال‌ها است تمام مردم، مسئولان، اصحاب رسانه و سایر دلسوزان استان بوشهر از مراکز صنعتی به ویژه صنعت پتروشیمی تقاضا دارند به عرصه خدمات محیط زیست، بهداشت و درمان، آموزش عالی، آموزش و پرورش، ورزش حوزه فرهنگی توجه ویژه‌ای به استان بوشهر کنند.

صفایی بوشهری، بیان کرد: متأسفانه این کار صورت نمی‌گیرد یا اگر انجام می‌شود حداقلی است، اما برای برخی از امور با توجیه خاص، سرمایه‌گذاری قوی می‌شود، این صحیح نیست، اگر کاری برای دیگران انجام می‌دهید باید برای مردم استان بوشهر به‌صورت ویژه انجام شود.

نماینده ولی فقیه در استان بوشهر افزود: اما وقتی از شما تقاضا می‌شود، هزار و یک دلیل می‌آورید که نمی‌شود اما چرا برای دیگر امور انجام می‌شود آیا این صحیح است.

عضو مجمع خبرگان رهبری با بیان اینکه عرصه‌های آموزش عالی، مدارس، فرهنگ، محیط زیست، بهداشت و درمان و ورزش استان بوشهر واقعاً نیاز به کمک دارند تصریح کرد: اکنون 1700 کلاس درس استان بوشهر تخریبی است باید نوسازی شود.

امام جمعه بوشهر اضافه کرد: آیا این صحیح است که حق استان بوشهر پرداخته نشود و به امور دیگری توجه شود، اگر برای دیگر امور پرداخت می‌شود حق بوشهر نباید ضایع شود و باید حریم عرضه خدمات به مردم و استان بوشهر حفظ شود.

وی تأکید کرد: از مسئولان و نمایندگان استان بوشهر در مجلس شورای اسلامی تقاضا می‌شود این موضوع را به‌صورت جدی پیگیری و دنبال کنند و باید پاسخگو باشند و این مسئولان در عرصه‌ها تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در عرصه صنعت باید جوابگو باشند که چرا اینگونه رفتار می‌شود.

رئیس شورای فرهنگ عمومی استان بوشهر ادامه داد: مردم این توقع دارند که تمام مراکز صنعتی در استان بوشهر به مسئولیت اجتماعی خودشان عمل کنند و این روش کنونی مورد اعتراض جدی مردم این استان است.

انتهای پیام/190